Giải thích về Bảo hiểm Hàng hóa

Vụ cháy hóa chất trên tàu chở hàng MV Express Pearl ngoài khơi Colombo, Sri Lanka vào tháng 5 năm 2021 nhắc nhở tất cả chúng ta rằng hàng hóa có giá trị có thể bị mất và hư hỏng trong quá trình vận chuyển; hàng hóa cũng có thể bị đánh cắp khi đang di chuyển.

Theo thống kê, bầu trời là nơi an toàn nhất để di chuyển nhưng vận chuyển hàng không đôi khi vẫn có thể gánh chịu thiệt hại và mất mát hàng hóa. Một trong các sự cố nổi tiếng là chuyến bay chở hàng 8640 của Lufthansa năm 2010 đã hạ cánh quá mạnh ở Riyadh, Ả Rập Xê Út và vỡ ra trên đường băng, ngọn lửa thiêu rụi phần thân giữa của máy bay. Cả cơ trưởng và cơ phó đã kịp sơ tán khỏi máy bay nhưng đều bị thương.

Tai nạn đường bộ gây ra mức độ tổn thất hàng hóa đáng kể mỗi năm. Ngoài ra, vấn nạn trộm cắp hàng hóa là mối đe dọa ngày càng tăng, xảy ra tại các điểm dừng xe tải, bãi đậu xe bên đường và thậm chí là tại bãi xe tải. Đạo tặc có thể dùng súng để uy hiếp và cướp lái cả xe và rơ moóc, còn trong khi tài xế nghỉ ngơi, chúng có thể cạy cửa xe rồi lấy hết hàng hóa bên trong. Các loại hàng hóa thường hay bị đánh cắp nhất là thực phẩm, đồ uống, rượu và thuốc lá, cũng như phụ tùng ô tô và đồ điện tử.

Thảm họa đường sắt rất hiếm khi xảy ra nhưng cũng đã có những vụ như hàng loạt tàu trật bánh vào tháng 3 năm 2021. Hơn 40 toa tàu chở nhiều loại hàng hóa, bao gồm cả vật liệu nguy hại đã đâm vào cát trên sa mạc Nam California. 20 toa khác của một đoàn tàu chở hàng bị trật bánh ở vùng Siberia của Nga và hơn 20 toa tàu bị trật bánh ở Plymouth, Minnesota, rất may là không ai bị thương. Chỉ vài tuần sau, hai tàu chở hàng đâm vào nhau ở Cộng hòa Séc.

Tình trạng mất hàng hóa cũng xảy ra trong quá trình bảo quản. Vụ nổ nhà kho thảm khốc năm 2020 tại cảng của thành phố Beirut đã gây thiệt hại tài sản ước tính 15 tỷ đô la Mỹ và hơn 200 người chết cùng 7.500 người bị thương.

Mức tổn thất hàng hóa container trong bất kỳ năm cụ thể nào có thể thay đổi đáng kể. Vào năm 2020, khi lưu lượng hàng hải tổng thể giảm đáng kể do đại dịch COVID-19, gần 2.000 container đã bị mất chỉ trong một sự cố duy nhất vào tháng 12 – “cuộc tàn sát hàng hóa” này xảy ra với tàu container ONE Apus cách Hawaii 1.600 hải lý về phía Tây Bắc.

Chỉ riêng các vụ trộm cắp hàng hóa, phí tổn có thể lên tới hàng chục tỷ đô la trên toàn thế giới mỗi năm theo hồ sơ ước tính. Quay trở lại năm 2015, theo đánh giá của Viện Tiêu chuẩn Anh quốc, tội phạm cướp hàng hóa gây thiệt hại 22,6 tỷ đô la Mỹ trên toàn cầu và gần đây hơn, số liệu phân tích cho thấy chỉ riêng Hoa Kỳ hiện có mức thiệt hại từ 15 đến 30 tỷ đô la Mỹ.

Theo Hiệp hội Bảo vệ Tài sản Vận tải, số vụ trộm cắp hàng hóa tại châu Âu, Trung Đông và châu Phi đã tăng gấp đôi từ năm 2018 đến năm 2019 (tăng từ 3.981 lên 8.548 vụ), với giá trị “tội phạm hàng hóa lớn” trung bình là 641.200 đô la Mỹ. Số phụ tùng xe hơi trị giá hơn 2.000.000 đô la Mỹ đã bị đánh cắp khỏi xe tải trong hai vụ trộm riêng biệt ở Romania và Đức. Đồ trang sức và kim loại quý trị giá gần 21 triệu đô la Mỹ đã bị đánh cắp từ một cơ sở ở Nam Phi và đây là vụ trộm ngoạn mục nhất.

Ngoài những thảm họa và hành vi phạm tội xảy ra trên biển, trên không và trên đất liền là chủ đề nóng trên các mặt báo, thì còn có vô số sự kiện tổn thất nhỏ và đôi khi khá tầm thường. Mặc dù chúng ta phải luôn thực hiện các bước để bảo vệ hàng hóa không bị tổn thất, nhưng khả năng hàng hóa thất lạc hoặc hư hỏng trong quá trình vận chuyển cao hơn nhiều so với khả năng xảy ra cháy nhà.

Nếu một chiếc container hoặc một số mặt hàng bị rơi hoặc vỡ, thì điều này có thể gây ra thiệt hại về vật chất cho hàng hóa. Một rủi ro khác là thiệt hại do nước, thường do hơi ẩm, nước ngưng tụ, nước mưa và nước biển xâm nhập. Ngoài ra, hàng hóa có thể bị hư hỏng do nhiễm bẩn và nhiễm ký sinh trùng. Nếu đó là hàng nhanh hỏng thì có thể bị hư hỏng do nhiệt độ. Mối đe dọa do lợi dụng cơ hội cũng là mối nguy hiểm thường trực.

Nguyên nhân gây ra các vụ thất thoát hàng hóa này có thể là do đóng gói chưa đủ hoặc chưa đúng cách để bảo vệ hàng hóa, sử dụng sai loại container, không duy trì được chế độ cài đặt nhiệt độ và độ ẩm chính xác trong container cần kiểm soát nhiệt độ, chở hàng quá tải và phân bổ trọng lượng không đồng đều cũng như ghi sai nhãn – đặc biệt là với hàng hóa nguy hiểm – gây ra tình trạng chất xếp hàng không đúng cách cũng như các sai sót về an ninh và giám sát.

Khi xem xét tất cả các rủi ro này, ta thấy có cơ sở xác đáng để cho rằng cần có hợp đồng bảo hiểm hàng hóa tốt thay vì dựa vào các công ước vận chuyển quốc tế về bồi thường.

Chúng tôi đã xác định một số vụ tai nạn hàng hóa thảm khốc cùng với các vụ mất hàng hóa bình thường khác xảy ra hàng ngày trên khắp thế giới. Tình trạng hàng hóa thất thoát và hư hỏng thường xảy ra do sơ suất, thiếu chuyên môn, lười biếng và bỏ qua một số công đoạn để tiết kiệm chi phí. Sự bất cẩn, kém chú ý đến chi tiết, đóng gói chưa đủ kỹ càng và tội phạm cơ hội chắc chắn sẽ làm tăng rủi ro cho người gửi hàng. Bây giờ, hãy cùng tìm hiểu về rủi ro tài chính lớn khi bạn dựa vào các công ước vận chuyển quốc tế về bồi thường thay vì ký hợp đồng bảo hiểm hàng hóa tốt.

Trên thực tế, tất cả những điều này có thể xảy ra khi một lô hàng quốc tế có nhiều đầu mối xử lý. Trong một hành trình, có thể có nhiều bên liên quan hay còn gọi là nhiều “tay” tiếp xúc với lô hàng.

Họ là nhà cung ứng và nhà thầu chất xếp hàng hóa, cũng như nhà cung cấp dịch vụ logistics đưa hàng hóa đến kho bãi của trung tâm trung chuyển rồi vận chuyển tiếp hàng hóa từ kho đó đến cảng biển hoặc nhà ga sân bay chẳng hạn. Ngoài ra còn có công nhân bốc dỡ di chuyển hàng hóa trong cảng hoặc sân bay lên tàu hoặc máy bay. Không chỉ có vậy, hàng hóa phải được cán bộ hải quan kiểm tra và xử lý rồi chuyển qua kho hải quan. Khi đến được quốc gia đến, hàng hóa thường sẽ cần trải qua một hành trình vận chuyển cuối cùng bằng xe tải để đến tay người nhận.

Mặc dù có các công ước quốc tế về bồi thường khi hàng hóa bị hư hỏng hoặc thất lạc, nhưng mức bồi thường thấp hơn nhiều so với giá trị của hàng hóa. Điều này là do các khoản bồi hoàn trách nhiệm vận chuyển thường dựa trên trọng lượng hàng hóa chứ không phải giá trị hàng hóa. Điều quan trọng là chủ hàng phải chứng minh được rằng người vận chuyển đã có sơ suất – đây là một quá trình tranh chấp có thể kéo dài hàng tháng, và theo logic thì sẽ luôn loại trừ mọi loại thảm họa thiên nhiên hoặc Thiên tai mà người vận chuyển không bao giờ phải chịu trách nhiệm.

Để hiểu được lý do người gửi cần có hợp đồng bảo hiểm hàng hóa, hãy cùng xem sự cách biệt lớn giữa bồi thường không có bảo hiểm (theo công ước quốc tế về trách nhiệm vận chuyển và dựa trên trọng lượng hàng hóa) và bồi thường có bảo hiểm (dựa trên toàn bộ giá trị hàng hóa). Các phép tính bồi thường khác nhau tùy vào phương thức vận chuyển. Dưới đây là hai ví dụ: một ví dụ liên quan đến vận chuyển hàng không, ví dụ còn lại là vận tải đường biển.

Trong ví dụ đầu tiên, hai máy phay có tổng trọng lượng là 2.850 kg được vận chuyển bằng đường biển và bị thất lạc trong quá trình vận chuyển. Giả sử người vận chuyển phải chịu trách nhiệm và quyền lợi bảo hiểm được tính theo trách nhiệm vận chuyển thì theo quy tắc dựa trên trọng lượng của Hague Visby, người gửi sẽ chỉ được bồi thường 7.980 đô la Mỹ, thấp hơn nhiều so với giá trị thực của hai chiếc máy. Nhưng nếu có hợp đồng bảo hiểm hàng hóa, người gửi sẽ được bồi thường tổng giá trị của cả hai chiếc máy và hoạt động kinh doanh của họ hoàn toàn không phải gánh chịu bất kỳ tổn thất tài chính nào. Đó là sự cách biệt lớn: 7.980 đô la Mỹ so với 70.000 đô la Mỹ!

Trong ví dụ thứ hai, một lô hàng túi xách và phụ kiện xa xỉ bị tiêu hủy hoàn toàn trong quá trình vận chuyển bằng đường hàng không. Lô hàng này có giá trị hàng hóa cao nhưng trọng lượng tương đối thấp: hàng hóa trị giá 120.000 đô la Mỹ với tổng trọng lượng là 1.560 kg. Một lần nữa, giả sử người vận chuyển phải chịu trách nhiệm và quyền lợi bảo hiểm được tính theo trách nhiệm vận chuyển, lần này là theo Công ước Montreal. Nếu không có bảo hiểm, người gửi sẽ chỉ được bồi thường 34.320 đô la Mỹ nhưng nếu có hợp đồng bảo hiểm hàng hóa, họ sẽ nhận được 120.000 đô la Mỹ.

Khi bạn không có hợp đồng bảo hiểm hàng hóa, quá trình nhận được tiền bồi thường có thể rất mất thời gian và điều này sẽ khiến đội ngũ vận chuyển của bạn xao lãng các công việc quan trọng khác, ngoài ra không có gì bảo đảm bạn sẽ nhận bồi thường thành công. Vì vậy, ít nhất bạn cũng nên cân nhắc mua bảo hiểm cho hàng hóa của mình trước khi vận chuyển, dù cho quy mô vận chuyển có nhỏ cỡ nào.